Rondom de Johannes Art Gallery staan grote hekken, het museum grenst aan de wijk Jouburg waarvan wordt gezegd dat het zelfs gevaarlijk is om er met een auto doorheen te rijden. In deze wijk zijn veel vluchtelingen uit Mozambique ingetrokken en het is armoe troef. Toch is het in het museum even rustig en statig als in elk ander museum met het verschil dat we hier onmiddellijk worden aangesproken door een opmerkelijk goed geklede zwarte jonge man, Sabelo, die er werkt als gastheer en gids. Hij heet ons welkom en vertelt ons wat er allemaal te zien is. Linksaf begint de vaste collectie, we belanden we in een fantastisch outsider kabinet van Jackson Hlungwani, lid van de Afrikaanse Zionistische kerk, de kerk die de eigen Afrikaanse gebruiken en rituelen integreerde met de Christelijke ideeën en in Zuid Afrika ongekend populair is. Hlungwani ’s denken kent geen conventionele grenzen en hij hakt van hout een voetballende Jezus, een crucifix met onaffe einden, Eva wordt geboren uit het hoofd van Adam (een grote lompe asymmetrische figuur) en de heilige geest is een dikke vette duif aan een touwtje. Het werk is gedreven en kent in al z’n vrijheid toch het duidelijke doel van het verkondigen van de Christelijke boodschap. Zo is er ook een vreemd vliegtuig om het onrecht mee de hemel in te schieten wat toch ook een mooie manier is om te zeggen dat het zo wel genoeg is geweest. De geschiedenis van Zuid Afrika kent zoveel onrecht dat het bijna onmogelijk om weer nader tot elkaar te komen.
In het museum is van alles wat, oude schilderkunst waar geen lijn in te ontdekken valt (Delacroix naast Permeke), er is een verzameling waaiers in een kast naast een zaal met traditionele trommels en moderne kunst uit het eigen land. In de kelder in de expositie ‘Goya in the Township’ die verslag doet van de rol die zwarte kunstenaars hadden in het aanwakkeren van het zwart zelfbewustzijn ten tijde van de apartheid. Snowwhite van Bernie Searle is een van de weinige videowerken en laat de kunstenaar zien die langzaam wit wordt doordat er simpel meel over haar heen valt. Vervolgens kneedt ze het meel met water alsof ze een brood of pizza gaat maken. De vreemd magische beelden betrekken je in een duister ritueel dat je in betekenis ontgaat, zoals je in Zuid Afrika voordurend geen grip hebt op de situaties omdat je voortdurend de buitenkant van alles ziet en geen kennis hebt om goed te duiden. De criticus Liese van der Watt noemt haar werk ‘an aesthetics of disappearance’ en wijst er op dat het veel meer omvat dan een simple verwijzen naar de apartheidspolitiek uit het verleden: Searle refuses to position the self in any conclusive way; it is a strategy of in/visibility that enacts her/our struggle for identity by avoiding fixity. En deze boodschap knoop ik goed in mijn oren als ik weer buiten kom en om me heen kijk. Veel ontsnapt me als toerist.
