Riga, dag 3: kim?

Ten zuiden van de oude binnenstad van Riga ligt het Spikeri district, een gebied dat door zijn bijzondere architectuur sinds 1996 op de Unesco erfgoedlijst staat. Tegenwoordig is de wijk het cultuurcentrum van de stad, met restaurants, cafés en winkels die gevestigd zijn in de gerenoveerde oude panden. De beeldende kunstliefhebber kan terecht bij kim? (afkorting voor kas ir māksla?= wat is kunst?), een galerie die een onderdeel is van het Latvian Museum of Contemporary Art en een grote verscheidenheid aan activiteiten op het gebied van hedendaagse kunst biedt. Naast het creëren van een internationaal podium heeft kim? ook een educatief doel. Door middel van lezingen, publicaties, performances en residencies wil kim? haar publiek informeren en de discussie over en interesse in hedendaagse kunst stimuleren.


Paul DeMarinis, The Messenger.

Paul DeMarinis, The Messenger.

Via het trendy Meta-Kafe, een café/restaurant/boekwinkel, kom ik in de eerste van de drie vertrekken van kim? terecht waar een ruimtevullende installatie van de Amerikaanse kunstenaar Paul DeMarinis te zien is. Het werk The Messenger bestaat uit drie delen en ieder deel bestaat weer uit de 26 letters van het alfabet. Via een computer worden de persoonlijke e-mails van de kunstenaar uitgespeld door de letters, die in de verschillende vormen bewegen, oplichten of worden uitgesproken. Hoewel de installatie in eerste instantie over communicatie lijkt te gaan, gaat het juist over het gebrek of het verlies ervan: het systeem kent geen geheugen of begrip van de berichten die het weergeeft. Zoals zoveel berichten verdwijnen in het niets van de elektronische snelweg, zo vormt de installatie van DeMarinis het eindpunt van berichten die de halve wereld over zijn gegaan.

Iveta Vaivode & Alexander Gronsky


Iveta Vaivode & Alexander Gronsky

In een aansluitende ruimte bevindt zich het fotografische werk van Iveta Vaivode & Alexander Gronsky. De foto’s tonen het landschap net buiten de stad, een gebied dat stad noch platteland is. Dergelijke thematiek is niet nieuw; iets dat ook nog eens wordt bevestigd door het feit dat de kunstenaars in eerste instantie onafhankelijk van elkaar werkten, Gronsky in Moskou en Vaivode in Riga. Opvallend is dat de randgebieden van beide steden niet van elkaar te onderscheiden zijn en dus een bepaalde algemeenheid van de clash tussen mens en natuur weergeven. Ten slotte zijn de foto’s in zware, klassieke lijsten geplaatst die de landschappen een poëtisch karakter geven en een relatie leggen met de romantische landschappen uit de schilderkunst.

Evelīna Deičmane

In weer een derde, afzonderlijke ruimte is het werk van Evelīna Deičmane te zien, een van de twee kunstenaars die tijdens de afgelopen biënnale van Venetië Letland representeerde. Een beetje eenzaam staan de niet bijzonder indrukwekkende werken in de ruimte verspreid. Volgens het begeleidende tekstje gaat het werk over ‘changes in the states of nature and human beings. The interaction between them.’ Ik vraag me af waarom, maar het werk nodigt niet uit om hier lang over na te denken.

Kim? is een inspirerende plek in een evenzo inspirerende omgeving. Maar ondanks de indrukwekkend snelle start die het initiatief heeft gemaakt is het nog wel voor verbetering vatbaar. Zo vind ik het jammer dat de drie ruimtes geheel onafhankelijk van elkaar zijn ingericht en er niet gekozen is voor een meer samenhangend geheel dat een krachtiger statement over de positie van kim? zou kunnen maken en waardoor hun identiteit in de (internationale) hedendaagse kunstscene beter gearticuleerd zou kunnen worden. Echter denk ik ook dat er geduld geboden is: kim? heeft al plannen een extra gebouw te betrekken en onafhankelijk van het museum te worden. Zo willen ze hun eigen weg inslaan en Riga op de hedendaagse kunstkaart zetten.

Riga, dag 2: Exhibition Hall Arsenāls

In eerste instantie doen de kunstwerken in de Exhibition Hall Arsenāls sterk denken aan die in het Naive Art Museum van de vorige dag. De ruime tentoonstellingsruimte is druk ingericht en tussen de kunstwerken zijn ook door niet-kunstenaars gemaakte objecten te vinden. Echter, bij nadere inspectie blijkt dat er wel degelijk een gedachte achter het geheel zit. De tentoonstelling, waarvan de titel vertaalt als Golden Works, onderzoekt namelijk de materiële en spirituele eigenschappen van goud. Het idee van de tentoonstelling is gebaseerd op de documentaire film Latvian Gold, waarin verteld wordt hoe de huidige goudreserve van Letland bestaat uit de donaties die vorige generaties Letlanders hebben gedaan. Naast de evidente verwijzingen van het edelmetaal naar spiritualiteit (zoals in iconen) en macht, verwijst het materiaal in Letland dus ook naar een nationaal trots en onafhankelijkheid. Daarnaast staat het symbool voor de onzelfzuchtigheid van de mensen die hun kostbaarheden hebben gegeven voor hun idealen: voor een land dat zo hard is getroffen door de financiële crisis dat sommigen vrezen voor een annexatie door Rusland geen onbelangrijk gegeven. Maar, goud verwijst ook naar oneindigheid, naar vuur en de zon. In het christendom verwijst het naar het licht van God en in de alchemie valt het doel van het creëren van goud samen met het verkrijgen van absolute wijsheid en onsterfelijkheid. Goud is kortom meer waard dan zijn marktwaarde in geld. Om al deze kanten van goud te belichten bestaat de tentoonstelling uit een verzameling objecten van de zestiende eeuw tot nu, van medailles tot een achttiende eeuwse Buddha, van naïeve schilderkunst tot een goudstaaf die speciaal voor deze tentoonstelling aan het museum is geleend. Misschien een beetje teveel ‘bling’ voor mijn smaak, maar desalniettemin een zeer ‘rijk’ geheel.

Dania Dagnija, Gentlemen and bulls, 2008.

Juris Putrams, Epilogue, 2010.

Andris Vitolins, Somewhere Between the End and the Beginning, 2010.

Riga, dag 1: Naive Art Museum of Latvia

Het leuke van landen zoals Letland is dat je altijd plekken kunt vinden die je nooit in een overgeorganiseerd land als Nederland zou tegenkomen. Het Naive Art Museum of Latvia in het noordelijke havengebied Andrejsala in Riga is daar een mooi voorbeeld van. In het verlaten gebied, waar het voor de crisis nog wemelde van de clubs en bijbehorende jongeren, staat een vervallen gebouw. De met graffiti beschilderde buitenkant geeft niet veel hoop voor wat er binnen te zien is. Vol scepticisme stap ik een ruimte in waarvan de geur van het hout waar het gehele interieur uit opgetrokken is mij meteen een aangenaam, huiselijk gevoel geeft. De ‘naïeve’ kunst van de overwegend Russische kunstenaars is vrij onbedachtzaam uitgestrooid over de verschillende ruimtes. Terwijl ik door het verlaten museum loop, probeer ik te benoemen wat het is dat, ondanks de vaak technisch mindere kwaliteit van de werken, mij zo boeit. De directheid, de oprechtheid van de maker die zo onverborgen tentoon wordt gesteld. Hier zijn geen bijbedoelingen, geen diepe betekenissen die verwijzen naar iets anders dan het leven zelf. Gek genoeg is het ook deze zuiverheid in intentie die het werk iets magisch, iets spiritueels geeft en altijd weer intrigeert.