Jan Rothuizen De zachte atlas van Amsterdam

detail uit 'Vondelpark'
detail uit 'Dodehoekongeval'

detail uit 'Verzorgingsruimte'

detail uit 'Dag der kleine dingen'

detail uit 'Familiewoning'

Buiten striemt de regen tegen het raam, mij maakt het niet uit want ik zit de hele dag binnen, op bed half onder een deken en ben niet van plan om eruit te komen. Ik breng de dag door met De zachte atlas van Amsterdam van Jan Rothuizen. Met grote blauwe letters is de titel op de cover getekend maar wat mij betreft heeft het niet zoveel van doen met een atlas, ook al brengt Jan allerlei plekken van Amsterdam in kaart. Ik begin met de ‘dag der kleine dingen’, want daar lijken bijna al mijn dagen sprekend op. Veel vaker gaat het in foto’s en verhalen over de dagen der grote dingen, een trouwdag, een diploma uitreiking, dierendag, en de eeuwige verjaardagen (brrr). Maar dat kleine is belangrijker.

Er is een lijn op het witte papier getrokken die de route aangeeft van de hoofdpersoon Jan, daaromheen zijn de hoogtepunten van die dag getekend en zo volgen we een dag uit het leven van Jan. Dat hij naar de tandarts gaat, kokoskoeken koopt, een kokoskoek weggeeft  en bij een vriend op bezoek gaat. Dat is fijn om te lezen, geruststellend, een dag van een kunstenaar is even gewoon als die van ons. Maar toch ook weer niet, want hij heeft al die gebeurtenissen opgetekend langs een lijn.

De verzorgingsruimte, hier worden dode mensen naar toe gebracht en opgelapt zodat ze er weer netjes uitzien voor de levenden. Jan tekent de kamer met een paar kastjes en wat attributen schrijft het papier verder vol met wat er allemaal te zien is. En tekent een paar benen (zijn van mij! Heb ik hier neergelegd voor het dramatisch effect, schrijft hij). Hoe ruikt de dood? Ook dat staat erin.

Voor mij is deze atlas eerder een documentaire, het neemt je steeds mee op een reis van een dag, je zit Jan Rothuizen op z’n hielen, als een dief, als een zwaan kleef aan ga je mee met hem en zijn gasten, Een documentaire in steekwoorden, niet te veel ingevuld, zonder mening, zonder oordeel, vol kleine observaties in woorden en tekeningen.

Een beetje jaloers ben ik wel. Op het leven van Jan, die door alles zo mooi op te schrijven en te tekenen de kleine dingen weer bijzonder maakt. In het boek van Umberto Eco (De betovering van lijsten) lees ik over doelmatige lijsten (opsommingen) die je kunt lezen als een poëtische tekst. In de Zachte Atlas gebeurt een soortgelijk wonder, iedere tekening bevat een grote hoeveelheid, vrij droge, kleine observaties die lezen als een gedicht. ‘Veel schrijvers zijn dol op lijsten met boeken, en het is bekend dat bibliofielen de catalogi van antiquaren beschouwen als een soort Luilekkerland en aan het lezen evenveel plezier beleven als de lezers van Jules Verne aan diens boeken, waarin ze oceanen exploreren en griezelige zeemonsters ontmoeten’, schrijft Eco. Als gewoon mens ben ik dus dol op deze opsommingen van een bijzonder mens, de kunstenaar Jan. Ik leen even zijn ogen. Ik leen even zijn leven. En ik maak mee: een dodehoekongeval, een rijexamen, een handlezing, ik wandel mee met Job Cohen en loop door naar het dierenasiel, de drugsverstrekkingsbalie, het Anne Frankhuis (nog nooit geweest!) en jongensinternaat ‘Ekmel’ en eindig voor vandaag in het Vondelpark. Daar blijf ik voorlopig zitten.

Jan Rothuizen, De zachte Atlas van Amsterdam, uitgeverij Nieuw Amsterdam, dec. 2009

Hanne Hagenaars (hoofdredacteur mister Motley)