Kunst in Maputo
Het museum van Maputo aan de Mao Tse Tung avenue biedt een totaal andere aanblik dan ieder ander westers kunstmuseum. Niet zozeer in de presentatie, de ruimte is wit en alles hangt mooi ruim op z’n plek, maar het zijn de werken zelf die overbevolkt zijn. Je ogen krijgen geen rust en eigenlijk wordt je blik al voor het doek weggeduwd door de boze of bange mensenmassa, te krap binnen het frame. De houten sculpturen stapelen mensen op elkaar, grote en kleine figuren verdringen zich en houden zich aan elkaar staande. Hier worden verhalen verteld. Over de oorlog, over de voorvaderen. In ‘De schreeuw van de moeder’ blinken messen te midden van pijnlijke grimassen. In ‘De gekte krijgt me niet te pakken’ verwerkt Malangatana 18 maanden gevangenis in een schilderij vol schelle kleuren en benauwenis.
Om meer te weten over deze onbekende wereld die ons aanloert bellen we de volgende dag naar het museum en vragen naar de directrice Julieta Masimbe. Zij heeft haar been gebroken en is niet aanwezig maar een Nederlandse stagiaire, kan ons wel helpen. Rosalie studeert kunst en communicatie in Londen en loopt nu 6 maanden stage in Maputo. Ze huurt een kamer bij een familie en haar Portugees is al voldoende om met iedereen een gesprek te voeren.
Ze vertelt dat uit het oeuvre van de kunstenaars vooral het sociaal bewogen werk wordt gekozen. De houten sculpturen komen voort uit de traditie van het houtsnijden van de Makondecultuur in het noorden van Mozambique, eigenlijk net als de vissen, giraffen en kommen die buiten aan de toeristen wordt verkocht. De lijnen zijn kort, ieder leert de technieken van huis uit, sommigen worden kunstenaar, anderen specialiseren zich in souvenirs. Hoge en lage kunst zijn als broer en zus, het onderscheid is niet zo groot. Toch voelen de kunstenaars die ik later spreek zich wel degelijk ver boven het handwerk staan, zij zijn zeer zelfbewuste trotse kunstenaars.
Niet alles sluit aan bij de traditie van de Makonde. Wie is bijvoorbeeld Estevao Mucavele, de maker van een uitzonderlijk groot en abstract landschap, zo duidelijk anders dan de rest hier? Zoals zo velen vertrok hij naar Zuid Afrika om in de mijnen te werken, vervolgens werkte hij als guard in Kaapstad, en om die eindeloze dag van zitten en nietsdoen zin te geven is hij gaan schilderen. Een vriend werkte in de galerie en zo vroeg de galeriehouder hem te exposeren.
Het schilderen werd in Mozambique geïntroduceerd door de schildersclubjes van de Portugezen, als hobby, tijdverdrijf. ‘In Nederland speelt steeds de vraag of je talent hebt, hier niet, iedereen zingt, danst en maakt potten en houtsnijwerk. Zo kun je ook gaan schilderen. Ze vragen mij steeds waarom ik niets doe!’ vertelt Rosalie. Ook de zwarte mensen gingen schilderen en hun talent, om het maar vanuit mijn eigen westerse wereld te zeggen, werd soms opgemerkt. ‘Hoe komen kunstenaars aan informatie over wat er gaande is in de kunst? Hoe vinden ze aansluiting bij de rest van de wereld?’ ‘De academie hier is meer een cursus, middelbare school niveau. Verder zijn er contacten met Brazilië en Portugal. En internet, maar dat is toch een lastige bron om je weg te vinden. Picasso is hier de grote held!’ De Guernica van Picasso hangt dan ook als een onzichtbare schaduw in de zalen van het museum, deze aanklacht tegen de oorlog past dan ook perfect bij de eigen traditionele volle composities.
Waar in Nederland de volkscultuur steeds belangrijker wordt om de hartslag van het gevoel weer te vinden, is het hier van belang om nieuwe wegen te zoeken en de volkskunst weer een slag verder brengen. De basis is solide genoeg om een met een open venster op de wereld verder te experimenteren. En dan aangevuld met een goede scholing.
Hanne Hagenaars, hoofdredacteur mister Motley
Geen opmerkingen:
Een reactie posten